Đêm 6-9-2014-DQV. Đã đăng trong Tia Sáng: http://www.vusta.vn/vi/news/Trao-doi-Thao-luan/Tu-do-lua-chon-bai-toan-tinh-so-ga-55161.html
Tự do lựa chọn – bài toán tính số gà – Liên hiệp các hội khoa học và …
Để giúp tính toán có hiệu quả đối với các phép toán số học, người ta đã viết phép cộng nhiều số giống nhau qua phép nhân, sau đó đưa ra các bảng nhân cho các cặp số không vượt quá 10, gọi là bản Cửu Chương-cần phải thuộc để làm dữ liệu. Nhờ đó loài người biết tính nhanh và chính xác, các phép toán số học trong đời sống, mà đỡ tổn công sức và hao tổn trí tuệ. Vấn đề chúng ta muốn bàn ở đây, là quy tắc viết phép cộng lặp các số giống nhau qua phép nhân, nên được thống nhất như thế nào? Nhớ rằng ở đây không có vai trò của sáng tạo-kiểu “phá cách”, mà là cần nắm vững “ luật” để tính toán. Và đương nhiên đã là luật, thì tính nhất quán và tính phổ biến càng rộng càng tốt. Rõ ràng một mình một kiểu, chắc chắn là rất không ổn, nhất là trong thời hội nhâp! Cũng cần nhấn mạnh rằng, các quy trình tính toán 4 phép toán số học, là do văn minh bên ngoài mang đến VN, mà không phải do VN tự có. Mặt khác nó dường như đã được tối ưu hóa, qua trải nghiệm hàng nghìn năm của nhân loại. Vậy ta có nên và có thể phá vỡ một quy tắc nào đó của quy trình tính toán này hay không?
Bây giờ xin trở về với câu chuyện hiện thời về “bài toán tính số gà” đang “ầm ĩ” ở ta. Để khách quan cứ tạm coi như ta là người được quyền sáng tạo, hay phá bỏ quy tắc, cái mà nhân loại đã có bề dày truyền thống và trải nghiệm, mà ta đã học được, xem liệu ta có thể làm được hay không ?
Thực tế (8+8+8+8) viết 4×8 hay 8×4 chỉ hoàn toàn là quy ước. Nhưng nếu chỉ là các quy ước nhất thời không ảnh hưởng đến ai, hay bạn chỉ để trong đầu hoặc không viết ra để giao dịch với ai, cốt để dùng bảng Cửu chương (hay bảng nhân) để tính cho nhanh ra kết quả là 32, thì rõ ràng bạn có thể tùy thích lựa chọn, mà không ai có quyền phán xét bạn. Bạn có quyền tự do tuyệt đối trong trường hợp này!
Bây giờ giả sử nếu nó không phải là thứ quy ước nhất thời, mà là một quy ước bắt buộc phải nằm trong một nguyên tắc phổ quát nào đó, mà người ta yêu cầu bạn phải lựa chọn nguyên tắc phổ quát này, rằng “số lần” đặt trước hay đặt sau trong phép nhân? Chỉ có thế thôi, bạn hãy chọn đi! Và lẽ đương nhiên bạn sẽ lựa chọn nó theo cái lý của bạn, hoặc có thể bạn không cần có cái lý nào.
Nhưng nếu người ta yêu cầu bạn lựa chọn và bạn nhất thiết phải giải thích đầy đủ lý do của sự lựa chọn đó, để sự lựa chọn của bạn sẽ được áp dụng cho toàn bộ các văn bản trong giao dịch ở một quốc gia, thì bạn sẽ làm thế nào? Rõ ràng trong trường hợp này, sự lựa chọn của bạn cùng với lý giải của bạn, sẽ bị (được) xã hội phán xét (đánh giá) và chắc chắn bạn sẽ phải vô cùng cẩn trọng. Khi đó rõ ràng sự lựa chọn mới của bạn cần phải nhìn thấy được rõ lợi ích hơn hẳn của nó. Chỉ trừ khi do lợi ích “băng nhóm” nên bạn biết phương án mới chẳng có ích lợi gì hơn, nhưng bạn vẫn chọn, vì cần có một sự “đổi mới”. Trong trường hợp này, có thể bạn biết sai mà vẫn làm, bạn không còn ở trạng thái của một công dân bình thường nữa!
Bây giờ giả sử người ta yêu cầu bạn lựa chọn, như sự lựa chọn sự sống, chết của bạn. Nghĩa là nếu sự lựa chọn của bạn chỉ được dưới 50 phần trăm những người có hiểu biết thực sự về 4 phép tính số học thông thường trên toàn thế giới ủng hộ, thì bạn phải chết, và nếu kết quả ngược lại, thì bạn sẽ được nhận một phần thưởng lớn cùng với sự tôn vinh. Trong trường hợp như thế, chắc chắn bạn cũng không thể “lóa mắt trước bả vinh quang”, mà sẽ còn cẩn trọng hơn rất nhiều. Thậm chí có thể bạn sẽ cầu khẩn xin không phải làm việc đó-mà ngồi im-im lặng-nhường quyền cho người khác, nếu bạn là một người còn cảm thấy bất cập, còn chưa dám chắc là mình đã tường tận, nhưng vẫn còn ham sống!
Đến đây chắc bạn sẽ nhận ra, rằng nếu bạn chọn một quy tắc, ngược với quy tắc kinh điển- truyền thống của nhân loại đã và đang thịnh hành, thì hoặc bạn sẽ bị dân tộc kết tội: bạn chống lại lợi ích tổ quốc, hoặc bạn sẽ phải chết-vì thế giới không ai bỏ phiếu tán đồng cho bạn. Nhưng may thay, đây chỉ là những giả định! Và bạn hãy tiếp tục lựa chọn đi, nếu một khi tổ quốc trao cho bạn quyền quyết định!
Trong trường hợp bạn được tự do hết thảy trong sự lựa chọn, mà không bị ràng buộc bởi một yêu cầu nào, thì chính sự tự do lựa chọn đó, cùng với những lập luận và ngôn từ mà bạn thể hiện, để biện minh cho hành động, sẽ phần nào để lộ nhân cách-văn hóa-độ trưởng thành… của bạn. Nhưng nếu bạn là người bất cần thì chắc bạn cũng không thèm để ý!
Vấn đề “tính gà”, vô tình đã để lại một “kho” dữ liệu lớn về con người, chắc sẽ là một tư liệu sống động, cho phép người ta (nhất là các nhà xã hội học) có thể đưa ra những kết luận gì đó về cộng đồng với đủ các gương mặt, nhất là những gương mặt trí thức xuất hiện, đại diện phần nào cho tầng lớp trí thức người Việt mình. Tôi tin là như vậy! Chúc các bạn tiếp tục hào hứng, tự do lựa chọn, đóng góp vào “kho” dữ liệu này. Đồng thời cũng là dịp để mỗi người tự kiểm chứng lại mình, thêm biết mình biết người, biết dân tộc mình. Đặc biệt hy vọng rằng, chúng ta sẽ tự nhận ra được chúng ta đã đặt được chân lên đến đâu, trên cái thang bậc tiến hóa nghiệt ngã của loài người, trong cái thế giới phẳng này!
Xin mời tham khảo thêm: CÓ NÊN CHĂNG MỘT MÌNH MỘT KIỂU
