Dương Quốc Việt
Những năm gần đây tôi hay chia sẻ với những đồng nghiệp và sinh viên rằng-đừng có vận động ai theo hay thích toán học cả. Đặc biệt cũng chẳng cần phải “ca tụng” toán học để thuyết phục ai làm gì.
Dẫu rằng bạn có được đào tạo, hành nghề giảng dạy, hay nghiên cứu về toán, sống bằng toán thật đấy, thì cũng đừng bao giờ tự coi mình là “dân toán”, như thể chỉ có mình mới là người của “làng toán”, mà sinh ra “tự ái” hay “tự phụ” cũng như có thể “tự ti” nghề nghiệp, hay nhìn người khác, như kẻ xa lạ với toán.
Dĩ nhiên toán học không cần ai, mượn ai, thuê ai, làm cái việc đó. Bởi toán học là của tất cả mọi người, nó gắn bó mật thiết với con người. Nó hiện diện trong mọi vấn đề của cuộc sống. Con người luôn sử dụng đến nó, dẫu là vô thức, hay có ý thức. Rằng tinh thần toán học cũng là một phần tinh thần của nhân loại.
Tại sao tôi lại chia sẻ cái điều-có phần “bỗ bã” như thế?
Số là vì, vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, sau Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu tan rã, và hiệu ứng của nó, dẫn đến những cuộc đàm luận trái chiều về học thuyết Marx-Lenin.
Tất nhiên đó là câu chuyện rất đỗi bình thường!
Nhưng cái bất bình thường, là ở chỗ-không ít vị chẳng biết học được thuyết Marx-Lenin bao nhiêu, nhưng lại tỏ ra mình là người phải có trách nhiệm bảo vệ học thuyết này. Đặc biệt họ còn nhìn người khác như những kẻ phản động.
Bởi thế, mới có đoạn thuyết, mà sau đây tôi xin nhắc lại.
“Thưa các ngài, học thuyết Marx-Lenin có như thế nào, thì điều đó là thuộc về nhân loại. Cụ thể hơn nữa, là thuộc về những nhà triết học, các chính trị gia, những bộ óc đại diện xứng đáng cho nhân loại tiến bộ.
Còn chúng ta, chỉ là những người học theo, nếu không muốn nói là những kẻ “ăn theo nói leo”-một cách cảm tính, thì cũng chỉ nên dựa vào thực tiễn nước mình, mà nhìn nhận và tỏ thái độ-tin tưởng hoặc nghi ngờ, thậm chí yêu hay ghét mà thôi.
Tức là, những người như chúng ta, không đủ khả năng để bảo vệ cũng như bác bỏ nó”.
Đó là câu chuyện có thật, mà tôi chứng kiến, và đã để lại những ám ảnh trong tôi.
Điều này đã khiến tôi liên tưởng đến những lĩnh vực khác, trong đó có toán học. Vì thế mà có câu chuyện như đùa, đang được chia sẻ này.
